Świadomość wokół raka płuca stanowiącego najczęstszą przyczynę śmierci wśród nowotworów nadal jest zbyt niska, również jeśli chodzi o osoby palące wyroby tytoniowe regularnie – wskazują wyniki badania opinii społecznej przeprowadzonego w ramach nowej kampanii edukacyjnej „Rak płuca – kojarzysz?”. Polacy nie zdają sobie sprawy ze skali zagrożenia wynikającej z palenia papierosów. Nie wiedzą także jakie badanie profilaktyczne należy wykonać w celu wykrycia ewentualnego nowotworu, czy też jak właściwie wygląda leczenie raka płuca.
Badanie opinii społecznej prezentujące poziom świadomości dorosłych Polaków nt. raka płuca, zrealizowane przez SW RESEARCH zainaugurowało kampanię „Rak płuca – kojarzysz?”. Organizatorem kampanii jest Forum Raka Płuca. Kampania ma na celu budowanie skojarzeń między nowotworami płuca a czynnikami ryzyka, metodami diagnostyki oraz możliwościami leczenia. Kładzie także nacisk na zwiększenie zainteresowania badaniami profilaktycznymi wśród osób palących tytoń, poprzez budowanie świadomości skuteczności leczenia raka płuca.
Udział w ankiecie wzięły zarówno osoby niepalące, „palacze okazyjni”, jak i osoby palące wyroby tytoniowe przynajmniej raz dziennie. Jak pokazują wyniki badania, mimo że diagnozę raka płuca słyszy każdego roku ok. 22 tysiące Polaków, to wiedza o tym nowotworze jest wciąż niewystarczająca. Wśród osób palących wyroby tytoniowe regularnie, jedynie niespełna połowa (48%) wskazuje palenie tytoniu jako najczęstszą przyczynę rozwoju tego nowotworu. Jedynie 40% osób palących zdaje sobie sprawę, że rak płuca jest najczęstszą przyczyną śmierci wśród nowotworów Rak płuca to najczęściej występujący nowotwór złośliwy w Polsce – jest rozpoznawany u około 22 tys. osób rocznie: ok. 15 000 mężczyzn i ok. 7 000 kobiet[i]. Warto jednak zaznaczyć, iż w ciągu ostatnich 30 lat odnotowano 4-krotny wzrost zapadalności na raka płuca wśród kobiet. Polska znajduje się na drugim miejscu spośród krajów UE pod kątem umieralności, a rak płuca jest przyczyną większej liczby zgonów niż trzy kolejne najczęściej występujące nowotwory złośliwe łącznie[ii].
Badanie opinii wykazało jednak, że jedynie co trzecia niepaląca osoba (33%) wie, że nowotwór płuca jest najczęstszą przyczyną śmierci z powodu raka. Nieco większą świadomość mają osoby palące (39,9%), ale ci z kolei wykazują mniejszą świadomość w zakresie szkodliwości palenia w stosunku do osób niepalących tytoniu (48% vs. 62,4%). Wśród pozostałych czynników rozwoju raka płuca wyróżnia się także uwarunkowania genetyczne oraz liczne czynniki środowiskowe. Co ciekawe, osoby palące wyroby tytoniowe wyraźnie częściej wskazują dodatkowe przyczyny rozwoju raka płuca, co może wskazywać na psychologiczny mechanizm obronny, celem, którego jest próba usprawiedliwienia nawyku, jakim jest palenie.
– Ryzyko zachorowania na raka płuca rośnie niewyobrażalnie u osób, które palą wyroby tytoniowe od dłuższego czasu. Jednak ten trend można cofnąć. – ostrzega prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski, Kierownik Kliniki Chirurgii Instytutu Gruźlicy i Chorób Płuc w Warszawie. Po pięciu latach życia bez palenia papierosów ryzyko zachorowania na tytoniozależne nowotwory zmniejsza się, a po 10 latach jest już o połowę niższe niż to, które ma osoba paląca – dodaje ekspert.
62% Polaków nie zgłasza się na badania profilaktyczne w kierunku wykrycia chorób płuc Co dziesiąta badana osoba uważa, że rak płuca jest chorobą uleczalną (11%). Mimo, iż większość osób właściwie wskazuje, że można wyleczyć się z raka płuca, na wczesnym etapie choroby (62%), jednak do wykonywania regularnych badań profilaktycznych w kierunku chorób płuc przyznaje się jedynie co czwarty konsument tytoniu. Niezwykle istotny do zauważenie jest fakt, iż świadomość Polaków nie idzie w parze z postępowaniem. Być może jest to wiara, że choroba ominie właśnie mnie, a być może zbyt skomplikowany lub długookresowy proces umówienia się na badanie profilaktyczne – wyniki badania komentuje prof. dr hab. n. med. Dariusz Kowalski, Klinika Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Narodowy Instytut Onkologii-Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Prezes Polskiej Grupy Raka Płuca.
Polacy zdają się być również nieświadomi w kwestii wyboru właściwego badania w celu wykrycia ewentualnych zmian na płucach. Ok. 43% osób niepalących wyrobów tytoniowych (i 42% palaczy) wskazało na badanie RTG, a jedynie ok. 7% respondentów (6% palaczy) wybrało poprawną odpowiedź – tomografię niskodawkową.
– Być może wynik taki jest pochodną pierwszych skojarzeń związanych z badaniami okresowymi w ramach medycyny pracy, podczas których wykonywano często RTG klatki piersiowej, mylnie kojarzone z badaniem w celu wykrycia wczesnego raka płuc, gdyż guz widoczny na takim badaniu wskazuje na chorobę w stadium zaawansowanym. Dlatego też badanie przesiewowe realizuje się dużo bardziej czułą metodą niskodawkowej tomografii komputerowej i tu potrzebna jest edukacja osób palących, aby skłonić je do zgłaszania się na takie badanie do lekarza pierwszego kontaktu – przyznaje prof. dr hab. n. med. Tadeusz Orłowski.
72% Polaków twierdzi, że rak płuca diagnozowany jest w stadium zaawansowanym
Rak płuca najczęściej diagnozowany jest w stadium zaawansowanym wymagającym leczenia farmakologicznegoii, co jest związane z brakiem występowania objawów na wczesnym etapie choroby. Jednak w miarę wzrastania nowotworu, najczęściej pojawiają się: kaszel, tzw. „płytki oddech”, nieustępujący ból w klatce piersiowej, wykrztuszanie plwociny z krwią, chrypka, powtarzające się infekcje płuc (np. zapalenia płuc), ciągłe uczucie zmęczenia, czy też utrata masy ciała bez powodu. Jak pokazały wyniki badania opinii osoby niepalące jak i palące najczęściej wskazują kaszel jako wczesny objaw raka płuca.
– Jedynie połowa osób palących ma świadomość jakie objawy powinny skłonić ich do natychmiastowej wizyty u lekarza. Zważywszy na fakt, że kaszel, duszności czy odkrztuszanie wydzieliny stanowią objawy wskazujące na zaawansowany stan choroby, osoby palące wyroby tytoniowe nie powinny zwlekać w oczekiwaniu na pierwsze widoczne symptomy, lecz sprawdzać swój stan zdrowia regularnie. Stąd rola badań przesiewowych– przyznaje prof. dr hab. n. med. Dariusz Kowalski, Klinika Nowotworów Płuca i Klatki Piersiowej Narodowy Instytut Onkologii-Państwowy Instytut Badawczy w Warszawie, Prezes Polskiej Grupy Raka Płuca. Ktokolwiek jednak zaobserwuje u siebie niepokojące sygnały, które utrzymują się dłużej niż 3 tygodnie, powinien natychmiast skontaktować się z lekarzem i poddać odpowiednim badaniom – dodaje ekspert.
64% Polaków przyznaje, że nie kojarzy nowoczesnych i skutecznych metod leczenia raka płuca
Zarówno w przypadku odpowiedzi spontanicznych, jak i wspomaganych, Polacy wskazują najczęściej, że raka płuca leczy się chemioterapią (kolejno 26% i 51%). Porównując osoby niepalące i stale palące liczby te rozkładają się następująco: 27% i 54,1% vs. 26,4% i 49,9%. Według odpowiedzi spontanicznych, w dalszej kolejności badani wskazują na metody operacyjne oraz radioterapię, natomiast według odpowiedzi wspomaganych, rozpoznają w dalszej kolejności połączenie różnych metod leczenia, radioterapię i operację. Wśród metod leczenia raka płuca wyróżniamy kolejno chirurgię, radioterapię, chemioterapię, terapię celowaną oraz immunoterapię. Dobór metod leczenia uzależniony jest od stopnia zaawansowania nowotworu i jest kwestią indywidualną każdego pacjenta.
– Leczenie systemowe raka płuca zmieniło się znacznie w ostatnich latach, co ma ścisły związek z ewolucją w zakresie poznania genetycznych i molekularnych uwarunkowań tego nowotworu. Jednak pomimo obserwowanego postępu, nadal wiele leków o udowodnionej skuteczności w leczeniu raka płuca i zalecanych w wytycznych klinicznych nie jest szeroko dostępnych w Polsce. Mamy nadzieję, że w niedalekiej przyszłości wachlarz terapii będzie się powiększał i dotyczył coraz to szerszej grupy pacjentów. Świadomość istnienia nowoczesnych terapii, które znacząco przedłużają życie chorego i utrzymują je w dobrej jakości w trakcie leczenia, nawet z rozsianym rakiem płuca, jest niezwykle istotna dla podejmowanie przez pacjentów leczenia – twierdzi prof. dr hab. n. med. Dariusz Kowalski.
Rak płuca – kojarzysz?
Organizacje zrzeszające pacjentów onkologicznych prowadzą liczne działania wspierające chorych i ich bliskich. Potrzeba edukacji zdaje się jednak stale rosnąć, bo mimo wielu akcji na rzecz propagowania profilaktyki chorób onkologicznych, badanie opinii wykazało, że działania te są wciąż niewystarczające. Jak przyznaje Aleksandra Wilk, reprezentująca Sekcję Raka Płuca Fundacji „To się leczy”, aktywności na rzecz pacjentów jest naprawdę dużo, ale to ciągle kropla w morzu potrzeb. – W Polsce działa wiele organizacji pacjentów, mamy nadzieję, że wspólnie małymi krokami będziemy poprawiać świadomość Polaków dotyczącą raka płuca. Sekcja Raka Płuca Fundacji „To się leczy”, którą reprezentuję, powstała z myślą o chorych na raka płuca. Wykorzystując własne doświadczenie w walce z chorobą postanowiliśmy założyć m.in. bezpłatną infolinię skierowaną do osób szukających informacji na temat leczenia oraz diagnostyki raka płuca w Polsce, a to tylko jedna z naszych wielu aktywności na rzecz pacjentów i ich bliskich, i dodaje – Patrząc na pojawiające się na kolejnych listach refundacyjnych – najpierw w styczniu, teraz w lipcu – nowoczesne terapie dla pacjentów borykających się z tą chorobą, możemy mieć nadzieję, że arsenał dostępnych, skutecznych leków, będzie się regularnie powiększać. Obecnie oczekujemy na nowe ukierunkowane molekularnie cele terapeutyczne, takie jak BRAF, HER, MET, NTRK, RET, a także podwójną immunoterapię skojarzoną ze zredukowaną liczbą cykli chemioterapii dla raka niedrobnokomórkowego, jak również chemioterapię w połączeniu z durwalumabem dla drobnokomórkowego raka płuca. Wierzymy, że Ministerstwo Zdrowia będzie miało jeszcze w tym roku kolejne dobre wiadomości dla pacjentów!
– Z uznaniem przyglądamy się jak rozwijają się grupy wsparcia dla pacjentów z rakiem płuca, wykorzystując coraz to nowocześniejsze kanały komunikacji i cieszymy się, że chorzy maja możliwość konfrontowania swojej sytuacji z innymi otwartymi pacjentami czy wolontariuszami. Problemem nadal jest jednak zmiana postaw wśród zdrowych Polaków, potencjalnych pacjentów. Aby częściej pomyśleli o swoich płucach sięgając po papierosa, jeśli nie chcą kojarzyć go z ryzykiem zachorowania na raka płuca lub jeden z kilkunastu innych nowotworów. Ten nowotwór powinien być też kojarzony z koniecznością regularnych badań profilaktycznych – podsumowuje prof. Kowalski. To właśnie w celu budowania skojarzeń między chorobą nowotworową płuca a czynnikami ryzyka, metodami diagnostyki oraz możliwościami leczenia, a także zwiększenia zainteresowania badaniami profilaktycznymi wśród osób palących tytoń, poprzez budowanie świadomości skuteczności leczenia raka płuca zainagurowana została kampania „Rak płuca – kojarzysz?”.
Działania edukacyjne skierowane do ogółu społeczeństwa będę prowadzone na kanale FB Polskiej Grupy Raka Płuca oraz partnerów kampanii. Organizatorem kampanii jest: Forum Raka Płuca oraz Polska Grupa Raka Płuca, Forum Raka Płuca. Partnerami kampanii są: Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych, Sekcja Rak płuca – Fundacja To się leczy, Polskie Amazonki Ruch Społeczny, Fundacja Onkologiczna Nadzieja, Fundacja Rak’n’Roll, Stowarzyszenie Walki z Rakiem Płuca, Stowarzyszenie Walki z Rakiem Płuca – Oddział Szczecin, Fundacja Gwiazda Nadziei, Fundacja Onkologiczna „Życie z rakiem” oraz firmy Bristol-Myers Squib, MSD i Novartis.
Dowiedz się więcej na profilu FB Polskiej Grupy Raka Płuca oraz na www.forumrakapluca.pl
O badaniu: Celem badania było sprawdzenie wiedzy Polaków nt. profilaktyki, diagnostyki i leczenia raka płuc. Badanie zostało zrealizowane w dniach 01.06-11.06.2021 r. przez agencję SW RESEARCH metodą wywiadów on-line (CAWI) na zlecenie Polskiej Grupy Raka Płuca oraz Forum Raka Płuca. W ramach badania przeprowadzono 1040 ankiet z ogólnopolską próbą pełnoletnich Polaków, reprezentatywną ze względu na płeć, wiek i wielkość miejscowości oraz 207 dodatkowych ankiet z osobami palącymi wyroby tytoniowe przynajmniej raz dziennie.
Przypisy: [i] Krzakowski M, Jassem J, Antczak A et al. Cancer of the lung, pleura and mediastinum. Oncol Clin Pract 2019; 15. DOI: 10.5603/OCP.2018.0056. [ii] Słomska E., Niemczyk-Szechowska P., Ryś P., Niewada M., Wrona W. (2021). Rak płuca – 2021 leczenie farmakologiczne. Warszawa: Polska Koalicja Pacjentów Onkologicznych.