Fundacja TO SIĘ LECZY realizuje akcję edukacyjną poświęconą prawu pacjenta do skutecznego leczenia i monitorowania bólu. Obserwuj nas na: https://www.facebook.com/RakToSieLeczy
Ból jest powszechnym i poważnym problemem dla wielu pacjentów onkologicznych. Jego częstość może się różnić w zależności od typu i stadium nowotworu, jak również od stosowanych terapii.
Szacuje się, że około 30-50% pacjentów w trakcie leczenia onkologicznego doświadcza bólu, a w zaawansowanych stadiach choroby, ból dotyczy nawet 70-90% pacjentów. U pacjentów w terminalnej fazie choroby odsetek ten może być jeszcze wyższy!
Obejrzyj weinar z dr Michałem Graczykiem
Ból w chorobie nowotworowej może wynikać bezpośrednio z obecności guza (np. przez nacisk na otaczające tkanki, kości czy nerwy) lub z powodu procedur i terapii stosowanych w leczeniu raka (np. operacja, chemioterapia, radioterapia). Ból może również być konsekwencją innych powikłań, takich jak infekcje, zakrzepy czy niedożywienie. Dlatego minimalizacja i skuteczne uśmierzanie bólu powinno być stałym elementem opieki kompleksowej nad pacjentem onkologicznym!
Ból nie jest obojętny dla Twojego organizmu
Ból znacząco obniża jakość życia pacjentów, ograniczając ich codzienną aktywność, zdolność do pracy oraz interakcje społeczne. Może prowadzić do problemów z snem, depresji, lęku i innych problemów psychicznych, po myśli samobójcze i targnięcie się na swoje życie. Nie powinien być bagatelizowany zarówno przez pacjentów, ich bliskich jak i kadry medyczne.
PamiętajBól jest subiektywnym doświadczeniem, co oznacza, że każdy może odczuwać i opisywać ból inaczej. Aby umożliwić lekarzom i personelowi medycznemu zrozumienie nasilenia bólu oraz monitorowanie jego zmian w czasie, stworzono różne skale oceny bólu. Oto niektóre z najczęściej stosowanych skal:
Skala liczbowa (NRS – Numerical Rating Scale): Pacjent ocenia swój ból w skali od 0 do 10, gdzie 0 oznacza brak bólu, a 10 oznacza najgorszy możliwy ból
Skala wzrokowo-analogowa (VAS – Visual Analog Scale): Pacjent oznacza swój poziom bólu na linii o długości 10 cm, gdzie jednym końcem jest „brak bólu”, a drugim „najgorszy możliwy ból”
Skala opisowa: Pacjent opisuje swój ból za pomocą określonych słów opisowych, takich jak „brak bólu”, „lekki ból”, „umiarkowany ból”, „silny ból” itp.
Skala Wonga-Bakera (skala twarzy): Szczególnie przydatna dla dzieci. Składa się z szeregu ilustracji twarzy przedstawiających różne poziomy bólu, od uśmiechniętej twarzy (brak bólu) do płaczącej twarzy (najgorszy ból).
Ważne jest, aby pamiętać, że ocena bólu powinna być indywidualna dla każdego pacjenta. Co więcej, ocena bólu jest tylko jednym elementem kompleksowej oceny pacjenta i powinna być łączona z innymi informacjami klinicznymi w celu zapewnienia odpowiedniego leczenia.
PRAWO DO LECZENIA BÓLU to PRAWO PACJENTA, które gwarantuje Ustawa o prawach pacjenta i Rzeczniku Praw Pacjenta. Art. 20a. 1. Mówi: „Pacjent ma prawo do leczenia bólu. 2. Podmiot udzielający świadczeń zdrowotnych jest obowiązany podejmować działania polegające na określeniu stopnia natężenia bólu, leczeniu bólu oraz monitorowaniu skuteczności tego leczenia.”
Kto zatem może i powinien leczyć ból pacjenta
Każdy lekarz, od lekarza rodzinnego, przez specjalistę. opiekę szpitalną i hospicyjną.
Ból nowotworowy i przewlekły leczy się kompleksowo
Obecnie, wraz z postępem w medycynie i rozwojem terapii przeciwbólowych na świecie, specjaliści rekomendują kompleksowe podejście do leczenia bólu tzw. terapię multimodalną. Oznacza to uzupełnienie farmakoterapii innymi metodami terapeutycznymi np. fizjoterapią, psychoterapią, neuromodulację. Leczenie bólu przewlekłego jest wielowymiarowe i złożone, wymagające często połączenia kilku strategii, aby uzyskać optymalne efekty. Są to m.in.:
Farmakoterapia:
• Niesteroidowe leki przeciwzapalne (NLPZ): takie jak ibuprofen czy naproksen, stosowane w celu zmniejszenia bólu i stanu zapalnego.
• Leki opioidowe: takie jak tramadol, morfina, oksykodon; stosowane w leczeniu bardzo silnego bólu, gdy inne leki nie pomagają (mogą uzależniać, mają więcej skutków ubocznych)
• Kannabinoidy tzw. medyczna marihuana, stosowana głównie w leczeniu bólu nowotworowego, neuropatycznego oraz terapii paliatywnej.
• Leki przeciwpadaczkowe: takie jak gabapentyna czy pregabalina, stosowane w leczeniu bólów neuropatycznych.
• Leki przeciwdepresyjne: np. trójcykliczne leki przeciwdepresyjne, które mogą pomóc w łagodzeniu bólu, zwłaszcza bólu neuropatycznego.
• Miorelaksanty: w celu leczenia bólu spowodowanego napięciem mięśniowym.
• Kortykosteroidy: wstrzyknięcia w miejsce bólu lub doustnie, aby zmniejszyć stan zapalny.
Terapie fizykalne:
• Fizjoterapia: ćwiczenia mogą pomóc w zwiększeniu zakresu ruchu, wzmacnianiu mięśni i poprawie ogólnej funkcji.
• Terapia manualna: takie jak masaż czy osteopatia.
• Stymulacja elektryczna: np. TENS (transkutana elektryczna stymulacja nerwów) w celu blokowania przewodzenia sygnałów bólowych.
Terapie interwencyjne:
• Blokady nerwowe: wstrzyknięcia leków przeciwbólowych bezpośrednio w okolice nerwu lub splotu nerwowego.
• Ablacja nerwów: technika używająca ciepła do zakłócenia przewodzenia sygnałów bólowych przez nerwy.
• Stymulacja rdzenia kręgowego: implantowane urządzenie, które emituje impulsy elektryczne blokujące sygnały bólowe.
Psychoterapia:
• Terapia poznawczo-behawioralna (CBT): pomaga pacjentom rozpoznać i zmieniać negatywne myśli i zachowania związane z bólem.
• Biofeedback: uczy pacjentów, jak kontrolować funkcje fizjologiczne, takie jak tętno, ciśnienie krwi czy napięcie mięśniowe, w celu łagodzenia bólu.
Terapie komplementarne:
• Akupunktura: uważa się, że może pomóc w łagodzeniu bólu przez stymulację punktów na ciele.
• Medytacja i relaksacja: techniki redukujące napięcie i stres, które mogą przyczyniać się do bólu.
• Chiropraktyka: manipulacje kręgosłupem w celu poprawy funkcji i łagodzenia bólu.
Edukacja i samopomoc: Uczestnictwo w grupach wsparcia i edukacja na temat samodzielnego zarządzania bólem. Pamiętaj, aby swoje dolegliwości bólowe skonsultować z lekarzem, aby dobrać odpowiednią metodę leczenia.
Medyczne konopie, to nie używka to lek
Medyczną marihuanę (medyczne konopie) stosuje się w celach leczniczych, m.in. w terapii bólu i niwelowaniu skutków ubocznych chemioterapii podczas leczenia onkologicznego (nudności, wymioty). Ma ona:
Kontrolowane stosowanie: Medyczna marihuana jest przepisywana przez lekarza w określonych dawkach i formach, takich jak susz do waporyzacji czy ekstrakt płynny. Stosowanie jej odbywa się pod kontrolą specjalistów, a nie według indywidualnych upodobań pacjenta.
Cel leczniczy: Medyczna marihuana jest stosowana w celu łagodzenia objawów konkretnych chorób lub stanów, takich jak przewlekły ból, spastyczność w stwardnieniu rozsianym, nudności i wymioty spowodowane chemioterapią czy drgawki w pewnych postaciach epilepsji.
Badania naukowe: Liczne badania kliniczne oraz dane otrzymane od pacjentów dowodzą skuteczności medycznej marihuany w leczeniu określonych schorzeń. Chociaż badania nad marihuaną medyczną nadal trwają i jest wiele niewiadomych, istnieją dowody jej skuteczności w wybranych przypadkach.
Składniki aktywne: Medyczna marihuana zawiera konkretne składniki aktywne (głównie THC i CBD), które działają na system receptorów kannabinoidowych organizmu, wpływając na różne funkcje, takie jak ból, apetyt, nastrój czy pamięć.
Regulacje prawne: Medyczna marihuana jest legalną formą leczenia. Surowiec jest dopuszczany do obrotu na podstawie decyzji Prezesa Urzędu Rejestracji Produktów Leczniczych, Wyrobów Medycznych i Produktów Biobójczych i podlega nadzorowi organów państwa m.in. Głównemu Inspektorowi Farmaceutycznemu. Aby produkt spełniał rygorystyczne wymagania jakości farmaceutycznej istnieją dla konopi regulacje dotyczące ich uprawy, przetwarzania, dystrybucji zgodnie z GMP i GDP.
Obawa przed THC: Pacjenci korzystający z marihuany medycznej nie szukają uczucia „haju” ani innych efektów psychotropowych związanych z rekreacyjnym stosowaniem marihuany. Celem leczenia jest znalezienie najmniejszej skutecznej dawki, przy której pacjent będzie odczuwał jak najmniejsze działania niepożądane (co jest podejściem stosowanym przy każdej innej terapii). THC obecne w roślinach konopi oprócz leczniczych właściwości, wykazuje też działanie psychoaktywne. Istnieją odmiany zbalansowane, w których dzięki wysokiej zawartości CBD potencjalny efekt odurzający jest ograniczony.
Uzupełnienie leczenia lub alternatywa dla innych leków: Dla niektórych pacjentów marihuana medyczna może być skuteczniejsza lub powodować mniej skutków ubocznych niż tradycyjne leki. Jest ona także uzupełnieniem innych terapii, szczególnie w bólu trudnym do leczenia, np. bólu neuropatycznym (występującym najczęściej u Pacjentów onkologicznych)
Wsparcie społeczności medycznej: Wiele organizacji medycznych i naukowych uznaje marihuanę medyczną za ważną opcję terapeutyczną w odpowiednich przypadkach.
Marihuana medyczna ma konkretny, uzasadniony terapeutycznie cel. Jednak ważne jest, aby pamiętać, że marihuana – jak każdy lek – nie jest pozbawiona skutków ubocznych i potencjalnego ryzyka. Dlatego ważne jest, aby stosować ją pod ścisłym nadzorem lekarza.
Czym jest CBD i THC
THC (tetrahydrokannabinol) i CBD (kannabidiol) to dwa główne składniki aktywne (kannabinoidy) obecne w konopiach medycznych. Oba te związki oddziałują na system endokannabinoidowy w organizmie człowieka, ale wykazują odmienne właściwości i efekty.
THC (tetrahydrokannabinol):
THC jest głównym psychoaktywnym składnikiem konopi, co oznacza, że może powodować np. uczucie euforii. Oprócz swojej psychoaktywności, THC ma jednak przede wszystkim właściwości medyczne, takie jak łagodzenie bólu, nudności czy pobudzenie apetytu. Może powodować efekty uboczne, tj.: uczucie lęku, zaburzenia koncentracji, zaburzenia pamięci krótkotrwałej oraz wpływać na zdolność prowadzenia pojazdów. Lekarz dobiera indywidualnie odpowiedni preparat z odpowiednim stężeniem THC, zaczynając od niskich dawek, w zależności od potrzeb pacjenta, mając na uwadze także przeciwskazania (np. choroby psychiczne, zaburzenia rytmu serca).
CBD (kannabidiol):
CBD nie wykazuje działania psychotropowego. CBD w badaniach wykazało działania przeciwbólowe, przeciwlękowe, przeciwzapalne, przeciwdrgawkowe oraz potencjalną rolę w leczeniu schorzeń takich jak depresja, lęk czy niektóre postacie epilepsji. Stosowanie CBD jest bezpieczne, ale może powodować pewne skutki uboczne, takie jak suchość w ustach, obniżenie ciśnienia krwi czy senność. Choć oba te związki są obecne w konopiach, różne odmiany rośliny konopi mogą mieć różne stężenia THC i CBD. Suma zawartości THC oraz kwasu tetrahydrokannabinolowego nie może przekraczać 0,3% w konopiach włóknistych (czasami określanych jako konopie przemysłowe). Z kolei konopie określane jako medyczne zawierają powyżej 0,3% ww. substancji. Ściśle kontrolowane warunki uprawy pozwalają otrzymać kwiaty o powtarzalnej jakości, a mnogość odmian sprawia, że na rynku dostępne są odmiany o różnej zawartości THC i CBD.
Ważne jest również zaznaczenie, że interakcje między THC a CBD mogą wpływać na ich działanie. Na przykład, obecność CBD może modulować lub łagodzić niektóre z psychoaktywnych efektów THC. Dlatego różne proporcje tych kannabinoidów w produktach medycznych mogą prowadzić do różnych doświadczeń terapeutycznych u pacjentów.
Czym różni się terapia konopiami medycznymi od tradycyjnej farmakoterapii?
Terapię konopiami medycznymi może zlecić każdy lekarz nas podstawie recepty.
Lekarz na podstawie wywiadu z pacjentem dobiera konkretną odmianę i dawkę kierując się zasadą „start low, go slow”, czyli zaczynając od małych dawek stopniowo je zwiększając. W porównaniu do silnych leków przeciwbólowych np. opioidów, stosując to podejście, nie obserwuje się poważnych objawów niepożądanych, a te które pojawią się u pacjenta są przewidywalne i najczęściej przemijające. Rzadko się zdarza, żeby terapię trzeba było przerwać z uwagi na nasilone objawy niepożądane.
Lekarz powinien uprzedzić pacjenta o możliwych objawach niepożądanych przyjmowania terapii konopiami medycznymi np. w zależności od ich typu mogą to być np. senność lub pobudzenie.
Występują także bezpośrednie i warunkowe przeciwwskazania, takie jak np.:
- Zaburzenia rytmu serca
- Choroby psychiatryczne (np. schizofrenia czy choroba dwubiegunowa)
- Astma (w przypadku waporyzacji)
- Przeciwwskazanie względne- wiek poniżej 18 r.ż. (wg najnowszych wytycznych kanadyjskich)
Wiek pacjenta nie jest ograniczeniem.
Warto wiedzieć!
Medyczna marihuana różni się w zależności od typu kwiatów, odmiany, zawartości THC i CBD i ich proporcji oraz terpenów, dlatego nie powinno się jej dowolnie zamieniać, kierując się jedynie zawartością THC i CBD. Lekarze zalecają kontynuację leczenia tym samym produktem, który sprawdził się u Pacjenta.
Dlaczego?
Każdy susz, każda odmiana, różni się składem dodatkowych substancji, które nazywamy terpenami. Same terpeny mają potwierdzone działanie terapeutyczne. Nieoficjalnie stosuje się podział medycznych konopi na sativę i indicę. Sativa jest kojarzona z bardziej aktywizującym działaniem, pomaga w koncentracji, jest zalecana do stosowania w ciągu dnia, pomaga na zespoły antymotywacyjne. Indica z kolei powoduje senność, rozluźnienie mięśni. Oczywiście każda z tych odmian ma działanie przeciwbólowe (ze względu na obecność THC) i dlatego ważne jest by preparat był indywidualnie dobierany do potrzeb pacjenta. Przy wyborze odmiany warto zwrócić uwagę na skład terpenowy, który może modulować efekt działania kannabinoidów.
Produkt dobiera się do indywidualnych potrzeb pacjenta, objawów i oczekiwanych efektów klinicznych.
Dlatego tak ważna jest dostępność na rynku różnych produktów (różnych odmian i rodzajów konopi medycznych, o różnych stężenia i proporcjach THC i CBD oraz innych związków).
Obserwuj nas na: https://www.facebook.com/RakToSieLeczy